‘अ’ - भाग:
( बहुविकल्पात्मका: प्रश्ना: )
प्रश्न-1 प्रदत्त विकल्पेभ्य: उचितपदम् चित्वा वाच्य-आधारितेषु वाक्येषु रिक्तस्थानानि पूरयत |
विजय :----------------किम् लिखन्ति ?
श्यामः - सोहन! किं -----------------------------मया सह पत्रालयं गच्छसि?
सोहनः -नहि, मया तु पत्रालयं न ----------------------। ----------------तु पाठं स्मरामि।
श्यामः- शोभनम्। इदानीं त्वया ----------------स्मर्यते तदनन्तरम् त्वम् किम्-----------?
त्वं पाठ: त्वया अहम् करोषि गम्यते, ते
प्रश्न-2 अधोलिखिते कार्यक्रमे अङ्कानां स्थाने विकल्पात् समयं संस्कृतपदेषु लिखत।
i) प्रातः (1:45) -------------------------वादने स: गच्छति ।
(क) सार्ध अष्ट (ख) सपाद अष्ठ (ग) सार्ध नव (घ) पादोन अष्ट
(i) प्रातः (5:30) --------------------वादने उत्तिष्ठति।
(ii) ततः (7:45)------------------------------वादने विद्यालयं गच्छति।
(ii) अपराह्न (2:00)------------ वादने विद्यालयात् आगच्छति।
(iv) रात्रौ (11:15)---------------------------वादनं यावत् पठित्वा स्वपिति।
प्रश्न-3 रेखांकित पदानाम् आधारे प्रश्न निर्माणं कुरुत |
i) गुणी गुणं जानाति |
(क) के (ख) क: (ग) किम् (घ) किमर्थं
ii) सविता अस्त समये रक्त: भवति |
(क) किदृष: (ख) कदा (ग) का (घ) कं
प्रश्न-4‘क’ स्तम्भे विशेषणपदम् लिखितं ‘ख’ स्तम्भे विशेष्यपदम् लिखितं | तयो: मेलनम् कुरुत |
‘क’ ‘ख’
विचित्रे जन:
पंडित: शत्रु:
प्रथमो संसारे
प्रश्न-5 निर्देशानुसारम् भाषिककार्यम् कुरुत -
i) किमर्थं मामेव तुदन्ति सर्वे मिलित्वा ?
अस्मिन् वाक्ये ' तुदन्ति ' इति क्रिया पदस्य कर्ता पदं किं अस्ति ?
ii) यदि अहम् कृष्ण: वर्ण: तर्हि त्वं किम् गौरांग: अस्ति|
अस्मिन् वाक्ये ' कृष्ण: ' इति पदस्य विलोम पदं किं अस्ति ?
iii) स: बहु पराक्रमी अस्ति | अस्मिन् वाक्ये ' बहु ' इति पदस्य विशेष्य पदं किं अस्ति ?
‘आ’ - भाग:
( वर्णनात्मका: प्रश्ना: )
प्रश्न-6 अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
कालिदासः मेघदूत रचितवान्। मेघदूते मानसून विज्ञानस्य अद्भुतं वर्णनम् अस्ति। मानसून समयः आषाढ मासात् प्रारभते। श्याम मेघानां दृष्ट्वा सर्वे जनाः प्रसन्नाः भवन्ति। मयूराः नृत्यन्ति। मानसून मेघाः सर्वेषां जीवानां कष्टम् अपहरन्ति। मेघानां जले वनस्पतिभ्यः, पशुपक्षिभ्यः, किंवा सर्वेभ्यः प्राणिभ्यः जीवनं प्रयच्छति। मेघजलैः भूमेः उर्वराशक्ति वर्धते। क्षेत्राणां सिञ्चनं भवति। गगने यदा कदा इन्द्रधनुः अपि दृश्यते। वायुः शीतलः भवति। शुष्कभूमौ वर्षायाः बिन्दवः पतन्ति। भूमेः सुगन्धित पुष्पं निर्गच्छति। कदम्बपुष्पाणि विकसन्ति। तेषु अमराः गुञ्जन्ति। हरिणाः प्रसन्नाः भूत्वा इतस्ततः धावन्ति। चातकाः जलबिन्दून् पिबन्ति। बलाकाः पंक्तिं बध्वा आकाशे उड्डीयन्ते। मेघदूते मेघः यक्षस्य सन्देशं नेतुं प्रार्थितः। अतः कालिदासः वायुमार्गस्य ज्ञानवर्धकं वर्णनं करोति।
I. एकपदेन उत्तरत-
(i) मेघानां जलं प्राणिभ्यः किं प्रयच्छति?
(ii) मेघदूतं कः रचितवान्?
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) मानसून मेघाः केषां कष्टम् अपहरन्ति?
(ii) बलाकाः कथम् आकाशे उड्डीयन्ते?
iii) निर्देशानुसरम् उत्तरत -
अनुच्छेदे ‘ धरा ’ इति पदस्य पर्याय पदं किं अस्ति ?
प्रश्न-7 मित्र' प्रति लिखितम् अय: पत्रं पूरयित्वा पुनः लिखत-
--------------------------
गौरव
सस्नेह -------------------------गतमासे अहं -------------------------- अगच्छम् | वृक्षः पर्वतैः च सुसज्जिता इयं वस्तुतः देवभूमिः एव अस्ति।
तत्र पर्वताः रम्या:| अहं त्वया सह अपि एकवारं -------------------------तत्र गन्तुम इच्छामि। आशाये तत्र वयं मेलिष्याव:। सर्वेभ्य: मम------------------कथनीयाः।
तव मित्रं
------------------
मन्जूषा- नमस्काराः, पुनः, मेघालयप्रदेशम्, डोनाल्ड ट्रम्प , प्रियमित्र, नमस्काराः
प्रश्न-8 मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया चित्रं दृष्ट्वा त्रीणि वाक्यानि संस्कृतेन लिखत।
मञ्जूषा- अति भयानकम्,रेल स्थानकस्य ,चिकित्सिका,तापमानम्, कोरोना विषाणु:,
प्रश्न-9 संस्कृत भाषायाम् अनुवादयत |
i) उसका विद्यालय सूरत में कहाँ है ?
ii) नगर के पास एक बाग था |
iii) हम योग्य नहीं हैं |
प्रश्न-10 अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
मयूरः यतः मम नृत्यं तु प्रकृतेः आराधना। पश्य! पश्य! मम पिच्छानामपूर्व सौन्दर्यम् (पिच्छानुद्घाट्य
नृत्यमुद्रायां स्थितः सन्) न कोऽपि त्रैलोक्ये मत्सदृशः सुन्दरः। वन्यजन्तूनामुपरि आक्रमणं कर्तारं
तु अहं स्वसौन्दर्येण नृत्येन च आकर्षितं कृत्वा वनात् बहिष्करिष्यामि। अतः अहमेव योग्यः
वनराजपदाय।
(एतस्मिन्नेव काले व्याघ्रचित्रको अपि नदीजलं पातुमागतौ एवं विवादंशृणुतः वदतः च)
व्याघ्रचित्रको अरे किं वनराजपदाय सुपात्रं चीयते?
एतदर्थं तु आवामेव योग्यौ। यस्य कस्यापि चयनं कुर्वन्तु सर्वसम्मत्या।
सिंहः- तूष्णीं भव भोः। युवामपि मत्सदृशौ भक्षकौ न तु रक्षकौ। एते वन्यजीवाः भक्षकं रक्षकपदयोग्य न मन्यन्ते अत एव विचारविमर्शः प्रचलति। सर्वथा सम्यगुक्तम् सिंहमहोदयेन। वस्तुतः एव सिंहेन बहुकालपर्यन्तं शासनं कृतम् परमधुना तु कोऽपि पक्षी एव राजेति निश्चेतव्यम् अत्र तु संशीतिलेशस्यापि अवकाशः एव नास्ति।
सर्वे पक्षिणः (उच्चैः)- आम् आम्- कश्चित् खगः एव वनराजः भविष्यति इति।
i) एकपदेन उत्तरत-
मयूरस्य नृत्यं कस्याः आराधना?
ii) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
एते वन्यजीवाः कं रक्षकपदयोग्यं न मन्यन्ते?
प्रश्न-11 अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत-
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति॥1॥
1. एकपदेन उत्तरत-
(i) केषां महान् शत्रु: आलस्यम्?
(ii) केन समः बन्धुः न अस्ति?
(iii) किं कृत्वा मनुष्यः न अवसीदति?
(iv) मनुष्याणां शरीरस्थः महान् शत्रुः कः?
2. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) आलस्यं मनुष्याणां कीदृशः शत्रुः अस्ति?
(ii) मनुष्याणां श्रेष्ठः बन्धुः कः अस्ति?
प्रश्न-12 अधोलिखितस्य श्लोकस्य अन्वयम् मंजूषात: उचितं पदम् चित्वा लिखत |
गुणी गुणं वेत्ति न वेत्ति निर्गुणो,
बली बलं वेत्ति न वेत्ति निर्बलः।
पिको वसन्तस्य गुणं न वायसः,
करी च सिंहस्य बलं न मूषकः।।
अन्वयः-(1)....---------------गुणं वेत्ति, निर्गुणः (गुण) न वेत्ति, बली (2)----------------वेत्ति, निर्बलः (बल) न वेत्ति, (3)---------------------गुणं पिकः (वेत्ति), वायसः न (वेत्ति), सिंहस्य बलं (4)-----------------------(वेत्ति), मूषकः न।
मञ्जूषा- बलं, वसन्तस्य, करी, गुणी
प्रश्न-13 अधोलिखितवाक्यानि कथाक्रमानुसारं संयोज्य पुनः लिखत-
कृषकः बलीवर्दभ्याम् क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत् ।
सः बलीवर्दः क्षेत्रे अपतत्।
कृषकः वृषभौ नीत्वा गृहम् आगच्छत् ।
सर्वत्र जलोपप्लवः सञ्जातः ।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें